Bản Đồ Miền Nam Việt Nam Trước 1975

� ��k��F� �Y��֮*;�I�2KU��X��V�ݳ�o�I23�b�4�pM�h,���̇����c}g��ٞ�`$�������%��A2�dfe=���*��dĉ'N�s����[�>�����8�8�o�9�;Z������>\�x�>@D~د׽�_�Xu7�Qa����z��t�vGJhGs=�IXA\�nn\�vsbE:3�zZ�z哝;�j��1Ʊ�=X�z����X6��+I^��?�y��~8t�6�r��^1ݾ=ҍھ[?�8�o���Oi!qh�m,c׈l�]�"����>��:���wt�Z�?P�ե'����ʲ���r�Z�r۱�v�.�Ì�#�ڰ'��.�_Z�9=�� �?�2��*���cfxn�ۮb�Q`��m(�gMUU�C���q����.��5h�^U �^9��h�nZ��a)�Qe�kG��(��;�:g�ͷ�=�������v-����K��G�cj���Ï?bJ*�O �fx�:S@�����7.��ϟ� ��ϟ�'�Y��e�M�� �����A}0��+6y���"�;b���;�8�߸c��?�[f<�k�} ��*�TU ���0��k�Eϟ��>� >$�%���I����N���/ ����ۇ���[q�اϟ���P8�� ��� ���p����?�� Ҿb����{��a���Q��Kx/ �=����L��&�����[Q_����mZ�z�����}d����,�,�Cw=׆��:�ULO�ؖ� }u.D.h�o��C���޷w?}0::�eX=�lSπFѐ��EhV�?)�Q�8p�R_�zѦ�|J�n�PP����(4���Oa!�c�-�7�7`��Ъ�H?�Y�Y�V�����x�#}$e?���� ���������.�S�����9����6�+F���a�%��Ap�B,.�����ˣ ��F_� P1j���2 D1�^�}yt�,\9f+��ؿd \�J�Ē]B���p#� �B�(4A;��f�7�m�o�e��%�]0@-Em(jkG���F��|O��Uun�~

Cách đọc và hiểu các ký hiệu trên bản đồ

Bản đồ Miền Trung khổ lớn chứa rất nhiều ký hiệu và thông tin cần phải hiểu đúng để tránh nhầm lẫn. Một số ký hiệu phổ biến bạn cần lưu ý bao gồm:

Để đọc bản đồ hiệu quả, bạn nên tham khảo phần chú thích hoặc bảng chỉ dẫn (legend) của bản đồ để hiểu rõ các ký hiệu và thông tin được thể hiện.

Bản đồ miền Trung Việt Nam khổ lớn phóng to 2024

Khu vực miền Trung của Việt Nam bao gồm 19 tỉnh và được chia thành 3 tiểu vùng chính:

Hai tiểu vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ thường được gọi chung là Duyên hải miền Trung, với dãy núi Bạch Mã và đèo Hải Vân là ranh giới tự nhiên giữa Bắc và Nam Trung Bộ. Đôi khi, Duyên hải Nam Trung Bộ được gọi tắt là Nam Trung Bộ, gây nhầm lẫn rằng Nam Trung Bộ và Tây Nguyên là hai khu vực riêng biệt.

Hiện nay, bản đồ miền Trung thể hiện khu vực này có diện tích 151.234 km², chiếm 45,5% tổng diện tích cả nước, với dân số khoảng 26.460.660 người, tương đương 27,4% dân số cả nước, mật độ dân số trung bình là 175 người/km².

Hướng dẫn sử dụng bản đồ Miền Trung khổ lớn

Bản đồ Miền Trung khổ lớn có thể là một công cụ vô cùng hữu ích nếu được sử dụng đúng cách. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng loại bản đồ này, giúp bạn tận dụng tối đa các thông tin và tính năng mà nó mang lại.

Ứng dụng thực tiễn của bản đồ Miền Trung khổ lớn

Bản đồ Miền Trung khổ lớn không chỉ là một công cụ trực quan để quan sát tổng thể khu vực, mà còn mang lại giá trị thực tiễn cao trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Dưới đây là những ứng dụng nổi bật:

Nhờ những ứng dụng này, bản đồ Miền Trung khổ lớn không chỉ đáp ứng nhu cầu thông tin mà còn là công cụ chiến lược để phát triển bền vững khu vực.

Tổng kết lại, bản đồ Miền Trung khổ lớn là một công cụ quan trọng, giúp người sử dụng nắm bắt đầy đủ các thông tin về đặc điểm địa lý, địa hình và sự phân bổ dân cư trong khu vực. Nó cung cấp cái nhìn chi tiết về hệ thống giao thông, các thành phố, khu công nghiệp cũng như những địa danh đặc biệt khác. Hy vọng rằng bản đồ này sẽ mang lại những thông tin giá trị, hỗ trợ những ai quan tâm đến miền Trung trong việc hiểu rõ hơn về khu vực này trong năm 2024.

Meey Map | Cập Nhật Thông Tin Quy Hoạch Mới Nhất.

Meey Map là nền tảng bản đồ tìm kiếm Bất động sản và tra cứu thông tin quy hoạch trực tuyến thuộc CÔNG TY TNHH CHUYỂN ĐỔI SỐ BẤT ĐỘNG SẢN

DÒNG CA KHÚC LÃNG MẠN TRỮ TÌNH (II)

III. Những ca khúc ca ngợi quê hương

Ý niệm thiên nhiên không thể tách rời với ý niệm quê hương, đất nước. Thiên nhiên đó không phải như trong thơ văn cổ điển của Trung Hoa và Việt Nam, ở đó luôn tìm thấy toàn hình ảnh phong hoa tuyết nguyệt. Thiên nhiên đó phơi bày trước mắt, nó cụ thể ở chung quanh mình và của chính mình. Yêu thiên nhiên cũng chính là yêu quê hương của mình. Nhiều ca khúc viết về nỗi niềm yêu mến quê hương, mô tả những cảnh vật, con người và đời sống nông thôn quen thuộc và gần gũi. Nhiều tác giả tha thiết với phong vị đồng quê, yêu mến những giá trị tinh thần của dân tộc còn lưu lại nơi đồng quê. Khuynh hướng viết về thôn dã có lẽ là khuynh hướng bình dị, trong sáng, êm đềm nhất trong dòng ca khúc lãng mạn trữ tình.

Quê hương là đề tài mà nhiều nhạc sĩ chọn làm nguồn cảm hứng thiết tha để sáng tạo tác phẩm. Ở khuynh hướng này ta thấy các tác giả đưa vào tác phẩm nhiều hình ảnh quen thuộc, gần gũi của thôn quê Việt Nam từ nhiều tâm thế khác nhau làm cho tình ca quê hương thêm phong phú và ngôn ngữ âm nhạc cũng có nhiều sắc thái đa dạng.

Có thể nói nhạc sĩ Hoàng Quý (1920-1946) là người viết về quê hương của chúng ta sớm nhất. Nhà văn Duyên Anh trong bài Hoàng Quý – tâm hồn tươi sáng ấy đã viết về nhạc sĩ này như sau: “Không một nhạc sĩ nào, kể cả Phạm Duy (Tình hoài hương), Việt Lang (Tình quê hương), Chung Quân (Làng tôi)… diễn tả nổi một chiều quê mộc mạc, thơ mộng, đằm thắm và thần tiên như Hoàng Quý. Hoàng Quý trong âm nhạc tiền chiến là Nguyễn Nhược Pháp trong thi ca. Cả hai đều tươi sáng. Cả hai đều thoát khỏi cơn dịch ủy mị của một thời đại gọi là lãng mạn và ngủ vùi. Hai tâm hồn đó thật hiếm hoi ở xứ sở bất hạnh này…”.(3) Ta thấy trong Chiều quê viết theo nhịp 3/4 và bài Hương quê viết theo nhịp 2/4, tác giả đã vẽ nên khung cảnh êm đềm rõ nét của miền quê nước Việt đúng như nhà văn trên đã viết:

Quê nhà tôi chiều khi nắng êm đềm

Chạy dài trên khóm cây đàn chim ríu rít ca

Bao người ra ngồi hay đứng bên thềm

Đợi chồng con mắt trông về phía trời xa.

Lúa vàng reo ngàn muôn sóng nhấp nhô.

Ôi chiều quê chiều sao xiết êm đềm

Trông người ra ngồi âu yếm bên thềm

Chuyện trò chung với nhau đời sống thần tiên…

Tôi yêu quê nhà tôi khi ánh trăng êm đềm

Dần lên với bóng tre xanh rì rào

Hình ảnh quê hương với cây đa đầu làng gần như trở thành hình ảnh tiêu biểu cho làng quê Việt Nam:

Làng tôi có cây đa cao ngất tầng xanh

Làng tôi bao mái tranh san sát kề nhau

Rõ ràng những hình ảnh êm đềm, tươi đẹp của thôn quê Việt Nam, dù bao biến cố đổi thay làm quê hương chìm trong tang tóc nhưng những hình ảnh đó vẫn mãi còn và mãi nuôi dưỡng tâm hồn người nghệ sĩ. Với nhạc sĩ Thúc Đăng, đây là một khúc samba khá sớm của tân nhạc:

Quê hương tôi gió chiều về trong nắng vàng

Ven bờ sông ai chờ mong bao hình bóng

Ôi mênh mông cánh đồng làng trong nắng tàn

Bao người đang lo cày sâu mong ngày mai.

Ngày dần trôi, ngó về phía mây,

(Thúc Đăng, Khúc nhạc đồng quê)

Hay một khúc ca yêu đời nông thôn với giai điệu nhẹ nhàng, bay bổng nghe như nhịp đi sau đây:

Cảnh đồng quê ta hôm nay đẹp tươi

(Nguyễn Văn Khánh & Dương Thiệu Tước,

Một khúc ca khác cũng khắc họa hình ảnh tươi vui của miền quê với nhịp fox rộn rã:

(Hoàng Trọng, Chiều về thôn xưa, 1952)

Nhịp điệu rộn ràng của các bài hát trên đây vẫn còn được tìm thấy trong nhiều bài hát khác, ở đó không chỉ có cảnh quan, đẹp đẽ của nông thôn mà còn nêu bật cuộc sống tươi vui, ấm cúng ở đồng quê và người dân quê chân chất, mộc mạc nữa:

Bền lòng kiên trí nêu cao gương cần lao

Mưu sống no cho quốc dân nhờ cậy trông…

Đôi khi trong những khúc hát của người dân quê, họ không quên hình ảnh một quê hương thanh bình còn khuất lấp đâu đó có thể mang lại tình cảm yêu thương chứa chan. Và đây một bài ngợi ca đời sống nông thôn rất thần tiên với nhịp luân vũ dìu dặt:

Đêm nay trăng sáng soi làng tôi

Một vài cô thôn nữ xay lúa lo ngày mai

Cười vui theo ánh trăng huyền lan

Đưa câu hò tình tứ lúa thoáng bao mùi hương

Bên hàng giậu thưa, một đoàn trai tráng

Cùng nhau ca vang câu tình quê…

Đêm nay trăng sáng soi triền miên Một chiều vương lưu luyến

Hương thoáng bay ngàn phương Làn trăng soi sáng trên dòng sông Trên ven đồi mờ thắm, chiếu khắp lên trần gian Bên bờ ruộng quê, đượm nồng hương lúa Chiều nay trăng lên trên đồng xanh. (Tiến Đạt, Trăng sáng trong làng)

Quê hương trong nhạc Phạm Duy không chỉ là cảnh đẹp êm đềm mà còn biết bao tình cảm chan chứa của những đứa con một đời gắn bó với quê hương:

Quê hương tôi, có con sông đào xinh xắn  Nước tuôn trên đồng vuông vắn  Lúa thơm cho đủ hai mùa  Dân trong làng trời về khuya

Vẳng tiếng lúa đê mê.  Quê hương tôi có con đê dài ngây ngất  Lúc tan chợ chiều xa tắp  Bóng nâu trên đường bước dồn  Lửa bếp nồng, vòm tre non

Quê hương ơi! Bóng đa ôm đàn em bé  Nắng trưa im lìm trong lá  Những con trâu lành trên đồi nằm mộng gì

Chờ nghe tôi thổi khúc sáo chơi vơi.  Quê hương ơi! Tóc sương mẹ già yêu dấu  Tiếng ru nỗi niềm thơ ấu  Cánh tay êm tựa mái đầu  Ôi bóng hình từ bao lâu

Trong đời sống đó ta còn tìm thấy hình ảnh những con vật thân thương, gần gũi gắn bó một đời với người nông dân để họ có được những hạt lúa vàng quý báu:

Trâu ơi ta cấy mùa chiêm mùa chiêm

Nghé ơi ta cày đồng hoang ta tát nước trong

Ta xây ngọn má, ta xây ruộng lúa mau mùa lúa…

Rền vang núi đồi chìm trong sương khói.

In bóng đồi nương trên bóng đường thôn…

(Nguyễn Văn Quỳ, Chiều cô thôn)

Chiều là chiều ơi  Nắng chiều dần buông khắp nơi.  Từng bầy chim tung cánh bay về nơi cuối trời  Một đàn mục đồng ngồi vắt vẻo trên mình trâu  Ngân tiếng tiêu sầu

Hòa nhịp theo câu hát đưa duyên.  Đồng ruộng mênh mông

Nắng mưa cùng nhau góp công  Một dòng sông nước

Xuôi ngược hai mái chèo  Tình mình tuy nghèo

Mà mơ ước tát cạn biển đông  Thương mến thêm mặn nồng

Một bài ca tựa như bức tranh đầy màu sắc sống động:

Chiều ơi, lúc chiều về rợp bóng nương khoai

Trâu bò về giục mõ xa xôi ơi chiều.

Chiều ơi, áo chàm về quẩy lúa trên vai

In hình về sườn núi chơi vơi, ơi chiều…

Đối với người nông dân, đồng quê phải đi liền với hình ảnh lúa vàng – nguồn sống bao đời của dân tộc:

Lúa vàng, lúa vàng trên cánh đồng làng,

Tang tình tang tang tình tang lúa ơi!

Ðến mùa lúa chín đều rộn rịp ta hái về.

Trai tơ với lúa vàng mau tay hái đem về…

Cánh đồng mênh mông cánh đồng bát ngát

Ôi cánh đồng rào rạt lúa thơm nồng

Tới mùa lúa chín xóm làng ca hát

Đây lúa về cùng đời sống nhà nông

Vui vui lên, lúa ơi! Vui vui lên, lúa ơi! Nuôi nấng người sung sướng đời ấm no. Vui vui lên, lúa ơi! Vui vui lên, lúa ơi! Ta hát mừng bông lúa ngời xinh tươi… (Phạm Đình Chương, Được mùa)

Viết về nông thôn, nhiều nhạc sĩ không quên đưa vào bài hát của mình ngôn ngữ âm nhạc dân tộc. Chẳng hạn nhạc sĩ Minh Hiến dùng âm hưởng nhạc dân gian Huế trong bài hát sau:

Gánh gánh bao nhịp bước qua làng

Bao thân đẫm mồ hôi lưng cong dưới gánh nặng

Người nông dân không chỉ có ruộng nương, đồng lúa mà họ còn phải ra khơi đi tìm nguồn cá hoặc lên rừng kiếm gỗ để xây cơ ngơi làm đẹp cuộc sống:

Con thuyền trôi trong trời bao la

Mái chèo này chèo xa tắp bến bờ…

(Phạm Đình Chương, Tiếng dân chài)

Rừng trời khuya bao la, đoàn ta hò reo

Này cùng nông sức lên cùng lôi gỗ về

Về ta làm nhà cùng nhau sum vầy…

Cảnh sống êm đềm của người nông dân không phải bao giờ cũng trường tồn. Khi khói lửa chiến tranh đến với quê hương, muôn cảnh tang thương cũng làm buồn lòng bao người dân:

Theo khói binh lòng quê héo tàn

Ôi quạnh hiu, ôi quạnh hiu, lòng quê khô héo

Luyến tình quê, luyến tình quê hẹn sẽ trở về…

Năm xưa trăng sáng bao la làng tôi

Năm nay trăng úa rơi trên đồng hoang.

Chợ làng còn đâu cô thôn nữ chiều tan

Đường về vui bước đưa câu ca hô hò khoan…

Quê hương điêu tàn được vẽ lên trong một khúc tango habanera:

Rồi một chiều thu tôi về cố hương

Vết hoang tàn đìu hiu gió sương.

Thôn làng quạnh hiu người vắng xa…

(Dương Thiệu Tước & Minh Trang, Ôi quê xưa)

Quê hương dù đẹp tươi hay hoang tàn thì vẫn gợi lên niềm thương nhớ không nguôi và lòng người nghệ sĩ luôn mong ngóng một ngày về lại giữa quê nhà. Ở đây có tình cảm rộn ràng của người nhạc sĩ trong một khúc rumba:

Chiều vương sáo êm ru say hồn quê

Nào ai đang vui nắn khúc say mơ

Ai lắng nghe theo dòng nước trong, chiều quê…

Hay những lúc lắng hồn trong thương nhớ diệu vợi:

Ngàn dâu xanh ngắt mấy nếp tranh xa mờ

Tiếng sáo bay dập dìu đường về thôn xưa

Tình quê lai láng dưới trời thu

Khói xây thành chập chùng xa đưa…

Mùa trăng êm tiếng tơ một trời còn vương

Thương nhớ quê hương, người nghệ sĩ mơ về đồng lúa trong gió chiều, mái tranh trong làn khói ấm, cánh chim ở bên sông, tiếng sáo diều u buồn:

Từ bao năm quê người sống phiêu linh

Vang tiếng tiêu ru hồn lúc chiều vàng

Gieo lòng khách mơ màng khúc thanh bình.

Từng đoàn mục đồng vui chơi bến sông

Bao cô gái làng, trong thôn hát vang

Pha tiếng cười trẻ thơ trong xóm

Đang nô đùa dưới mái nhà tranh.

Say đồng hương ngát gió đưa về.

Về đây, nghe lòng quê đang thiết tha Về đây, giang hồ bao năm cách xa Về đây, hỡi người lênh đênh nhớ quê Chân trời bâng khuâng mơ về Về với lúa vàng.

(Hoàng Giác, Hương lúa đồng quê)

Giờ này hương lúa thương gợi tình quê.

Lòng người tha hương khóc biệt ly

Giờ này ngân phím loan nặng tình phai

Giúp ta chút tình nhớ nhung ngàn xưa

Về đồng quê xưa yêu dấu êm đềm.

Nhớ những chiều hoàng hôn đầm ấm

Nhớ đây sáo diều từ chốn âm thầm

Chiều đồng quê ghi bao mối tình

Khắp trên xóm làng man mác bao la…

Niềm thương nhớ đó ở nhiều sắc độ khác nhau tùy theo tâm trạng người nghệ sĩ, song tình cảm đó sẽ rất mãnh liệt đối với khách tha hương đã rời xa quê nhà nhiều năm tháng. Bài hát chậm rãi với nhịp luân vũ dìu dặt:

Mùa xuân không còn nữa  Muôn cánh hoa đào phai úa

Lối cũ rơi hững hờ.  Nơi ấy bao ngày xanh qua

Hồn thơ mơ màng quá  Yêu những khung trời hoa bướm

Với nắng tơ vàng êm.  Yêu sao ngày thơ ấu

Đất nước chưa thay màu  Những tấm lòng thương nhau

Cười nghiêng nghiêng tà áo.  Năm tháng theo làn mây trôi

Ngày thơ xa dần mãi  Nơi cũ dâng sầu tê tái

Sắc bướm hoa tàn phai.  Hồn bướm hoa xưa còn đâu

Vườn cũ quê nhà yêu dấu  Mầu nắng xưa còn lưu luyến

Hương sắc ngừng trôi trước thềm.  Còn nhớ hay chăng người ơi

Chiều nào thầm nghe lá rơi  Ta nắn cung đàn u sầu

(Nguyễn Hiền, Hoa bướm ngày xưa)

Chiều nay ai thấu cho cùng nỗi đau xa nhà

Thầm nhớ năm xưa ngày xa quê nhà

Ngập ngừng tay rời tay mắt còn vời trông…

Thôi mong chi ngày trở về quê hương

Đón gió tưng bừng trong nắng hanh vàng

(Hoàng Trọng & Quách Đàm, Lạnh lùng)

Đàn lòng ngân cung oán hòa theo suối trầm

Ôi kiếp tha hương cố gạt sầu vương

Lời xưa rồi đây theo gió còn bay ngàn trùng

Thề xưa còn hay lãng quên để lòng xao xuyến

Ngày về nhắc lời xưa thề bên đồi huyền mơ.

(Nguyễn Thiện Tơ, Trên đường về)

Đường về xa vời gieo thương nhớ cho lòng

Hồn quê lai láng khi ánh chiều buông

Từng đàn chim chiều tan tác bốn phương trời

Miền xa xa vắng đâu chốn cố hương

(Hoàng Trọng, lời Quang Khải, Đường về)

Sương gió phôi pha bao tình trường

Biết bao năm gió phai mùi hương

Chốn xa xăm lòng nhớ quê hương.

Trong bóng chim bay ngang về chiều

Lắng theo ngàn tiếng chuông chiều vang

(Hoàng Trọng, Buồn nhớ quê hương)

Xa quê hương từ ngày cất bước ra đi như con thuyền lạc bến, người nghệ sĩ mong ước trở về trong vòng tay đầm ấm của người thân yêu và được sống trong lòng quê hương:

Nhớ phút chia ly ngại ngần bước chân đi

Luyến tiếc bao nhiêu ngày xanh…

Trông bốn phương mờ hàng lệ thắm

Nhớ phút chia phôi cùng ai dứt đau thương

Chiều xa cố hương lắng nghe niềm thương

Chiều xa cố hương trông trời mênh mông

Ôi cánh chim chơi vơi triền miên

Lặng nhìn vầng dương phai nhớ nhung

Chiều chiều ngùi trông xa khơi mờ sóng

Từng đàn chim bay trong ánh hoàng hôn

Chơi vơi hồn ai tới chốn xa xôi

Khuất bóng kim ô chiều tàn lâm ly

Mây trời bao la. Lòng buồn sầu ước

Như lũ chim quyết tung trời mây…

Rồi một hoàng hôn ta sẽ hồi hương

Trở về quê xưa thêm bao tình thương

Bao con buồm xưa đến đón cố nhân

Với bóng thân yêu ngàn đời chờ mong

Mây trời bao la. Lòng càng thổn thức

(Lâm Tuyền, Khúc nhạc ly hương)

Hình bóng làng xưa xa mờ Thuyền ơi đi mãi mãi đâu Nổi trôi đi muôn phương? Bao nhiêu lá vàng rơi đầy Gió thoảng hoàng hôn đưa về Vẳng tiếng ai hò gần xa gieo nhớ thương. Về nơi bến xưa cho tươi thắm lòng Ðời muôn hướng dù sông nước chia đôi dòng Sóng muôn trùng thuyền ơi mau ghé bến Vui nối lại tình thương bao êm đềm. Vui nối lại tình thương đời ấm êm.

(Nguyễn Hiền & Thiện Huấn, Về bến xưa)

Đôi khi người nghệ sĩ trở về quê nhà không còn tìm lại được những hình ảnh thân yêu ngày cũ, nỗi buồn lại dâng kín:

Về đây buồn trông cánh chim bay

Say ru lòng người nhớ tới quê hương

Sầu dâng mắt nai bóng hình thôn vắng.

Luyến tiếc những ngày êm đềm ở quê hương nhiều nhất vẫn là những người tha phương chưa có được ngày trở về, họ phải sống trong niềm nhớ nhung bất tận:

Hôm nay lê bước trên đường mưa gió

Rồi đây những khi giang hồ đây đó

Bao nhiêu nỗi tơ lòng bao nhiêu nỗi u hoài

(Văn Thủy, Ra đi một chiều mưa)

Bao phen sương nhuốm bạc mái đầu

Ôi non sông ôi, thấu chăng tình sầu lữ thứ

Sống nơi quê người giờ đã mấy thu…

Lòng thiếp buồn đau đã quá nhiều

Nhớ bóng người đi một buổi chiều

(Võ Đức Thu, Tha hương mộ khúc)

Tháng ngày dần trôi, bao ngày thắm tươi

Nhớ khi rời chân, tìm theo đời sống phiêu lưu  Bốn phương kiếp giang hồ chơi vơi.  Sầu miên cùng non nước xa khơi  Nơi chân trời ta hoài mong nhớ.  Ôi bóng quê thắm đầy giấc mơ  Dòng sông lặng lờ trôi dưới đồi núi xanh.  Ôi làng tôi bao cảnh sắc đầy tình  Dáng vương chiều nay

Xao xuyến hồn lắng mê say Thiết tha mong nhớ

(Dương Thiệu Tước & Minh Trang, Chiều lữ thứ)

Giờ đây trăng bao la tràn lan khắp nơi.

Hương nhớ chan hòa ánh trăng chờ

Gửi hồn quê trôi theo mây lững lờ

Nói về những giai điệu tha thiết của Nguyễn Đình Phúc trong Lời du tử, nhạc sĩ Dương Thiệu Tước và Phạm Thành viết: “Một nhạc điệu nhẹ nhàng nhưng tha thiết, thâm trầm mà hùng hậu. Phải chăng tâm hồn khách lãng du đã nổi dậy trong một chiều sương?” (4).

Dừng chân ta ngắm cảnh bao la sầu

Người về đâu tá tới nơi quê nhà.

Đường dài chí lớn ta dừng nơi đây

Trông mây bay, trông mây bay về nơi quê nhà

Trong chiều sương sao để lệ sầu vương

Có đâu ngồi nhớ tới nơi quê nhà.

Nhạc sĩ Lê Thương có nhận xét: “Thời tiền chiến, nhất là những năm còn xa chiến tranh, lúc đó đất nước còn đủ ba “kỳ”, còn có chỗ cho họ phiêu lưu tìm hứng. Lúc đó chỉ có một đường yêu nước là nền độc lập cho quốc gia dân tộc” (5). Trong chiến tranh chống Pháp, quê hương Việt Nam bị dày xéo, quân thù gây bao cảnh điêu tàn song đối với mỗi người Việt, quê hương ấy đều thân thiết vô bờ. Người nhạc sĩ diễn tả nỗi đau khi nhìn quê hương tang tóc và nuối tiếc những nét đẹp của quê hương thanh bình với bao cảm xúc chân thành và bao giờ cũng nồng cháy. Ta hãy nghe các chàng trai nhạc sĩ tâm sự khi quê hương còn đang thời binh lửa đành phải gác tình riêng, dứt đi lời thương nhớ và hương tình ái ân:

Thiết tha chi những mối hoài mong

Ðắm hương tình khi đang giông tố

Non nước đang tràn máu anh hùng

Suối u huyền trầm lan trong gió

Quyến trăng thanh lấp lánh vàng tơ

Hờn chiến chinh vang lừng không gian

Nhớ chăng lòng quê hương nguy biến

Mau đứng lên chào đón thanh bình

(Văn Thủy & Dzoãn Cảnh, Dứt đường tơ)

Mờ trong khói tên quên đời êm ấm.

Tiếng than não nề nhắc duyên tình xưa.

Người anh dũng dứt chân bước đi

Trong bóng tre xanh hồn nước nhà

(Hoàng Trọng, lời Nguyễn Túc, Phút chia ly)

Dù duyên thề ước đắm với giấc mơ

Đem bao thắm tươi vào đời đau thương

Và cố quên đi tình người bơ vơ.

Quên tình duyên, quên cả đò xưa.

Gặp nhau năm ấy trao câu hát làm tin

Người nghệ sĩ đôi khi còn dùng môtip trong văn chương cổ điển để tô đẹp thêm hình ảnh lãng mạn của người ra đi vì sông núi:

Một chiều thu vàng trời mây u ám

Biết bao gia đình nát tan vì chiến tranh

Bên bờ Hàn giang một chàng trai tráng

Đem thân nam nhi trả nợ quê hương mến yêu…

(Dương Thiệu Tước, Bến Hàn giang)

Chiều thu xưa nàng quay tơ dệt đầy thơ  Chiều thu nay tình thương vay dáng xa mờ  Thuyền duyên trôi về xa xôi có thấu chăng Đàn xuân mơ chùng đường tơ em hoài trông.  Ngày vinh quang đàn hòa vang về làng thôn  Cùng vui say đồng nương khoai với luống cày  Dệt tơ vương ngàn yêu đương luyến tháng ngày  Lều tranh nương niềm uyên ương gió hương nguyền…

Ngày chinh chiến còn tan biến mùa chia phôi

Màn sương rơi ngàn mây lơi úa ven trời

Người ra đi từ chia ly lắng tin hồng

Vườn dâu mang tình quan san em chờ mong.

Người chiến sĩ ầm gió rít mưa bay

Dấn mình trong khói súng chiến trường

Áo mong manh căm thù nuôi ấm thân

Quyết gắng sức nâng cao sắc cờ…

Anh đền nợ nước theo chinh chiến

Phỉ chí tung hoành kiếp chiến binh.

Đợi lúc qua mùa hết chiến chinh

Giang sơn sáng lạn khúc thanh bình

Anh về nhịp bước say công chiến

Để nối duyên hồng lúc thắm xinh!

Hình ảnh người trai còn được mô tả trong hiện thực của đời sống bấy giờ, đó là niềm tự hào về con đường ra đi vì đất nước và lời hoan ca trong giây phút hợp quần:

Đời ta hiên ngang thề xây kiếp huy hoàng  Đường xa ta đi không chút vấn vương lòng  Dù nguy khốn dù đường dài  Thề cùng đồng tâm quyết không phai  Không hề lui bước trước gian lao  Tô thắm kiếp người!  Đoàn người vui trong mơ say

Với khúc ca oai hùng  Nhịp đàn lên hòa cùng trời mây

Phút vui mơ màng Trời Việt Nam người người cười vang  Ta cùng nắm tay ước nguyền  Theo gió muôn phương

Kiếp phong sương tiến lên đường!

Bao tình thắm dâng chan hòa  Lòng ngập yêu thương

Rộng bao la như trùng dương  Tình chung non nước

Bao niềm ước trong tuổi xanh  Những phút quyến luyến

Dưới ánh đèn đời tươi màu  Tìm mộng duyên thắm ban đầu  Cùng nhịp ca múa trong đêm thâu  Yêu nhạc thanh tân vui hội hoa đăng.  Nghe vang khúc nhạc triền miên

Lắng như mơ hồ  Nghe vang những lời ca

Trìu mến như áng thơ  Vui vui tiếng đàn trầm ngân

Hòa bao niềm nhớ  Tình nhạc tha thiết tình đàn lưu luyến  Nhạc và thơ kết duyên  Nhịp nhàng ca múa chập chờn đôi lứa  Mờ mờ trong bóng hoa…

(Dương Thiệu Tước, Hội hoa đăng)

Ra đi vì non nước nhưng đôi lúc người nghệ sĩ còn vương vấn chút tình nhớ thương cảnh cũ người xưa:

Nghe ầm vang lên tiếng chiến chinh

Mơ làm diều mang sáo thanh bình

Hiu hiu theo chiều gió dâng lời thầm ước

Anh nghe chăng lá vàng rụng lay lắt rót nhớ thương…

(Lương Ngọc Châu & Tử Phác, Tiếng hát lênh đênh)

Tìm hình ai trong gió mưa lạnh lùng

(Dương Thiệu Tước, Hờn sóng gió)

Tất cả tâm tình đó là sự thao thức của người thanh niên trước thời cuộc, thể hiện tấm lòng đối với quê hương. Nhưng người nghệ sĩ không chỉ dừng ở đó, họ còn phải lên đường nhập cuộc, phải đi đấu tranh giữ lấy quê nhà với tâm trạng phấn khởi, tình cảm rộn ràng:

Thề đồng tâm ta quyết thờ sông núi

Đem tâm can xây đắp ngày tươi mới…

Một lòng son, bền tâm chí, vì non nước

Anh em ơi im nghe vang âm trong rừng…

Sao cho sức trai mau hùng cường

Sắc tràn lâng lâng trong nắng hồng

Bao nguồn sáng tươi đang mong chờ…

(Dương Thiệu Tước, Dưới nắng hồng)

Chí lớn say sưa cuộc đời mưa nắng…

Khúc thanh bình vang muôn phương

Trời quê sắc hồng hoa bướm ngàn hương

Đời ta ra đi hiến thân mình cho gió mưa

Góc suối thân non quên sao tình thương… (Hoàng Trọng, lời Quách Đàm, Chiều tha hương)

Hình ảnh quê hương không chỉ là hình ảnh của đồng quê, làng xóm mà còn là hình ảnh của người thân yêu gắn bó một đời của người nghệ sĩ. Hình ảnh thường xuất hiện trong âm nhạc chính là hình ảnh người mẹ:

Hi sinh thân con đi đền nợ nước

Nước mắt ướt thấm cách biệt mẹ hiền

Người mà lòng này đầy thương mến nhiều

Đứng trước quốc biến phải đành lìa xa…

(Trần Văn Lý, lời Trần Văn Nhi, Mẹ ơi)

Mẹ tôi tóc xanh nhuộm bạc tháng ngày

Mẹ tôi đau buồn nặng trĩu đôi vai

Bao năm nuôi đàn trẻ thơ nhỏ dại

Cầu mong con mình có một ngày mai…

Chiều chiều mắt hoen mờ vì con.

Ra đi con dâng đời cho gió mưa Quê người ngồi nhớ đến ngày vui qua Gió chiều thường nhắc khúc ca biệt ly Cố nhìn quê cũ lẩn trong sương mờ…

Hình ảnh của mẹ luôn gắn liền với lời ru được nghe từ lúc bé thơ được nhạc sĩ mô tả ở một tầm khái quát và khắc họa khá rõ nét về lòng thương con, sự tần tảo, tính chất phác của mẹ:

Mẹ quê, mẹ quê vất vả trăm chiều

Nuôi đàn, nuôi một đàn con chắt chiu.

Bà bà mẹ quê, gà gáy trên đầu ngọn tre

Bà bà mẹ quê, chợ sớm đi chưa thấy về…

Bà bà mẹ quê, đêm sớm không nề hà chi

Bà bà mẹ quê, ngày tháng không ao ước gì

Nhỏ giọt mồ hôi vì đời trẻ vui.

Miệng khô, miệng khô nhớ bát nước đầy

Mùa đông, mùa đông manh chiếu thân gầy

Cháu bà, cháu bà ngủ ngon giấc say…

Suốt một đời mẹ vui buồn với con. Và người con mãi còn lưu giữ hình ảnh mẹ từ ngày thơ ấu để rồi khi lớn lên, trên những nẻo đường chinh chiến, người con bao giờ cũng nghĩ đến mẹ trước tiên. Chính cảm xúc chân thành ấy, đôi khi chỉ là những nét tinh tế, đơn sơ nhưng lắng đọng, đã có khả năng truyền lại cho người nghe tình cảm yêu thương người mẹ dạt dào không kém:

Ai đi về phía quê tôi Làm ơn cho nhắn vài lời nhớ thương Xa xôi buồn nhớ quê hương Mẹ già một nắng hai sương mỏi mòn. Ra đi một sáng tinh sương Mẹ ơi con vẫn nhớ lời me khuyên: "Con ơi tình nước sâu hơn Hẹn ngày chiến thắng con về vinh quang"…

Người nghệ sĩ tìm thấy trên quê hương, đất nước mình biết bao cảnh đẹp như ru hồn người. Từ Bắc đến Nam, nhiều danh lam thắng cảnh đã được ghi nhớ trong tâm khảm biết bao người. Trước hết đó là ngôi chùa từng đi vào văn chương lãng mạn:

Con thuyền đưa tôi tới nơi thần tiên

Phút mơ màng quên hết ưu phiền.

Tiếng nam mô êm êm dần lan xa xa

Mỗi phút thêm âm trong ngàn mơ.

Tiếng nam mô lâng lâng hồn tôi bay

Nếu bài hát trên mô tả cảnh đẹp ngôi chùa thì bài hát sau đây kể lại câu chuyện tình nên thơ:

(Trần Văn Khê, thơ Nguyễn Nhược Pháp,

Đây là thiên nhiên tuyệt đẹp của quê hương miền Bắc được ngợi ca:

Chiều rơi trong gió khơi đềm êm

Đằng chân mây dần trăng non lên

Ánh vàng tha thướt nước mờ trong xanh

Đằng xa xôi bóng non chập chùng

Nằm im nghe mờ trong không trung

Tiếng đàn thánh thót theo ngàn lời ca…

(Hoàng Quý, Đêm trăng trên vịnh Hạ Long)

Còn đây là cảnh đẹp hồ Gươm, biểu tượng của Hà Nội:

Bước men quanh hồ Hoàn Kiếm giữa thu chiều úa

Tôi nhớ tháng ngày sống nơi Thủ đô hồi qua

Hồ đẹp gương nước liễu xưa la đà bóng hồ

Đời vui thái bình trước lúc chiến tranh…

(Trần Văn Nhơn, Hà Nội 49, 1950)

Hình ảnh đất nước có thể là nơi chôn nhau cắt rốn ở vùng quê hay thành thị:

Bao mái nhà chìm trong sương chiều

Đôi mái kề dìu êm trên hè. Ôi trẻ khó lê la

Trong khói chiều gầm cầu chiều mưa…

(Phạm Duy Nhượng, Chiều đô thị,

Vào đến miền Trung là cảnh đẹp đất thần kinh và sông Hương được nhắc đến trong muôn lời ngợi ca:

Chiều tàn trên bến Hương giang lờ trôi

Bóng chim bay về chân núi xa vời

Chiều tàn trên bến mang theo hoàng hôn

Dòng sông buồn mơ chiếu áng mây hồng

Khóm lau mờ nghiêng mình bên dòng nước.

Bến nước mờ chan chứa bao tình  Hằng Nga vừa lên nhìn qua khóm cây  Dưới ánh mơ

Khách du thuyền lòng bao đắm say  Hồn tràn nguồn thơ trước cảnh Hương Bình…

(Nguyễn Văn Thương, Trên sông Hương,1936)

Ðây Huế dòng Hương giang lững lờ

Nam Bình khúc nhạc gởi tình xưa

Lắng nghe khoan hò chèo lái đưa con đò.

Tới chốn thần kinh chan chứa tình

Lướt bay trên cầu, càng thắm duyên Hương Bình…

(Dương Thiệu Tước, Hương Bình lưu luyến)

Trên dòng sông Hương tiếng ca dặt dìu

Vạn vật say đắm trong chiều dịu mơ

Cánh buồm trắng còn vương vấn quanh co lượn sóng

Con đò mơ dường lưu luyến chưa theo dòng trôi

Gió ngừng quyến hàng mây đứng im soi lòng sông

Dưới trời êm chiếu dần dần buông

(Trịnh Văn Ngân, Đường tơ lưu luyến)

Các nhạc sĩ rung động trước thiên nhiên tuyệt đẹp của cố đô Huế nên đã viết nhiều bài ca thắm tình:

Dệt bằng mắt nàng nhìn đắm trời thương

Dệt bằng con thuyền lững lờ sông Hương

Nghiêng duyên cười trong nón lả lơi đều bước

Về nơi mô? Chiều Nam Giao nhớ người Bến Ngự

Dệt bằng áo người sầu nhớ phòng khuê

Dệt bằng tiếng chuông chùa ngân xa vắng

Mặc ai mơ theo trăng khúc hát yêu đời…

(Trần Nhật Bằng, Tiếng đàn trong đêm, 1952)

Về đây trong hoa lá hỡi cánh chim giang hồ

Về đây trong hương sắc thắm tươi, say mơ.

Năm tháng còn vương lời ai mong chờ.

Cô lái bên sông còn vang lời thơ…

Cho nhắn về miền Trung Tìm cuộc sống ước mơ trong cõi mộng Dòng sông Hương nước trôi

Mơ dáng người, tiếng hò lả lơi…

Mơ ước về miền Trung Tà áo tím thướt tha trong nắng hồng Nụ cười xinh thắm môi Làn tóc xõa gió đưa

Theo dáng người thương nhớ rồi! (Ngọc Bích, Mơ về sông Hương)

Một chiều tròn trăng mái chèo ngược dòng  Chẳng hẹn mà quen chuyến đò chung bóng  Hương Giang trôi lững lờ, Văn Lâu soi bóng mờ  Róc rách khua tay chèo nhịp đưa.  Đẹp là bờ vai tóc thề buông dài  Làn môi mọng tươi như thầm hẹn ai  Ánh mắt biếc u hoài đăm chiêu trông xa vời  Như ấp ôm tâm sự đầy vơi…

Nhưng miền Trung không chỉ có cảnh đẹp hữu tình của xứ Huế. Qua bao cuộc chiến tranh, miền Trung vẫn đổ nát, đau thương:

Miền thùy dương bóng dừa ngàn thông Thuyền ngược xuôi suốt một dòng sông dài. Ôi quê hương xứ dân gầy Ôi bông lúa, con sông xưa, thành phố cũ. Về miền Trung

Người về đây sống cùng người dân Lửa chinh chiến cháy bừng thôn làng điêu tàn. Đêm hôm nao gió u buồn trên sông vắng Có tiếng hát xao xuyến ánh trăng vàng. Hò hô hò! Hò hố hò! Người đi trên đống tro tàn Thương em, nhớ mẹ hương vàng về đâu Chiều khô nước mắt rưng sầu Tan thân thiếu phụ, nát đầu hài nhi. Hò hố! Hò hô! Hà hớ hơ… Nhớ thương về chiến khu mờ Biết bao người sống mong chờ Hát rằng: Hà há hơ… Nhớ về cố hương yêu dấu xa xưa! Về miền Trung

Còn chờ mong núi về đồng xanh Một chiều nao đốt lửa rực đô thành Tay trong tay dắt nhau về quê hương cũ Không than van, không sầu nhớ. Về miền Trung

Người về đây hát bài thành công Lửa ấm áp bếp nhà ai hồng, đêm trùng. Đêm hôm nay tiếng dân nồng vang thôn xóm Có tiếng hát xao xuyến ánh trăng vàng Hò hô hò! Hò hố hò! Về đây với lúa, với nàng Thay bao nỗi khổ tiếng đàn (tôi) mừng reo. Nguồn vui đã tới với dân nghèo Con sông nước chảy, tiếng chèo hò khoan! Hò hố! Hò hô! Hà hớ hơ… Tiếng ai vừa hát qua làng Lúc em gặt lúa trên đồng Hát rằng: Hà há hơ! Tiếng cười, tiếng ca trên lúa trên sông.

(Phạm Duy, Về miền Trung, 1948)

Theo bước chân về phương Nam, thành phố Sài Gòn được xem như Hòn ngọc Viễn Đông dù trong thời loạn lạc vẫn tránh được cảnh điêu tàn nhưng vẫn còn cảnh người bơ vơ:

Bao phố phường vẫn như hồi thái bình…

(Trần Văn Nhơn, Sài Gòn xa hoa, 1950)

Trời khuya vui bước bên đường Catinat

Người đi còn dăm ba khách không nhà

Ngàn mây sao chiếu trên trời đầy mơ

Hàng cây lặng im nghe gió dưới trăng mờ

Còn kia vài ba búp bê đang nhìn

Ngồi im và vương mắt trông xa mơ hồ…

(Trần Văn Trạch, Đêm khuya trên đường Catinat)

III. Những ca khúc viết về thế giới mộng mơ

Âm nhạc lãng mạn còn ngợi ca kiếp sống lang bạt, giang hồ với hình ảnh con người phóng túng, xa rời những ràng buộc, hệ lụy của cuộc sống thực tế. Họ say sưa trong từng bước chân đi, say sưa với tiếng đàn và lời ca trên bước đường muôn dặm, say sưa kiếp sống của người lãng du. Họ luôn mang dáng vẻ của một người sắp ra đi với khát vọng khám phá những thế giới xa lạ đầy quyến rũ, tươi đẹp có thể đem lại cho họ niềm vui sống.

Mang máu giang hồ đi bốn phương

Chí lớn say sưa cuộc đời mưa nắng…

(Hoàng Trọng, lời Quách Đàm, Chiều tha hương, 1951)

Kìa gió bốn phương ào ào cuốn lá rơi

Túi đàn chân bước đi lên đường  Kìa nơi xa xôi đợi chờ bao mến thương.  Nhịp theo tiếng đàn  Tiếng hát vang vang lừng  Ta mang vui tươi tô đời thắm tưng bừng.  Kìa là núi rừng với cánh lúa nơi đồng quê  Với sức sống tráng hùng lòng ta say mê.  Nhịp theo tiếng đàn  Tiếng hát vang vang lừng  Ta mang yêu đương reo về khắp bốn phương.

Không chỉ ra đi là thoát ly cuộc sống tù túng nhưng ra đi để tìm một phương trời xa lạ, một nơi thần tiên để nương náu:

Trăng nước êm, một trời đầy hoa

Bạn của Hằng Nga và vô cùng thanh thú

Lắng tai nghe nhạc réo lững lờ.

Tay đàn miệng ca và mơ màng ta múa

Gót chân thêm nhịp bước thần tiên…

Ϲầm taу ta hát, hát khúc ca уêu đời

Cho người vui. Với tình ta chan chứa bao la

Trong bước đi trên đường đời Ô kìa chàng thi sĩ đang miên man

Đi tìm bao vần thơ Ô kìa nàng ca sĩ đang saу sưa

(Canh Thân, Đi với tôi đến chốn trời xa)

Ra đi không chỉ là trường hợp riêng lẻ, đôi khi những người cùng chí hướng tụ tập với nhau thành một cộng đồng tươi trẻ đầy sinh khí:

Đoàn người tưng bừng về trong sương gió

Ánh dương lên một đoàn thanh niên

Lúc gió chiều về trong tiếng tiêu

Đoàn người đi vượt rừng qua núi

Kìa là đoàn người Việt Nam gieo thắm tươi…

(Lê Vy, lời Phạm Duy & Mai Hạnh,

Phạm Duy cảm thấy niềm vui được sống tại nơi đồng quê, nên với bài hát này ngoài tính chất hiện thực còn có thêm cả chất trữ tình nữa:

Của từng đoàn nông phu vui sống

Tan chợ chiều trên đường về cô thôn…

Ra đi như một kẻ giang hồ nhưng trong lòng bao giờ cũng vọng tưởng, mơ trở về cố hương để tìm lại những dáng xưa yêu kiều đã chìm khuất sau bước lãng du:

Rồi đi, chưa hết yên vui vội xa…

Rồi đi, thương nhớ ai nơi đò xưa.

Kiếp giang hồ đây đó biết đâu là bến bờ Bến xưa còn hay lời ước phai mờ. Mấy thu thuyền xa bến, nước trôi lời ước nguyền Cố nhân ngơ ngác chờ hình bóng thuyền mơ. Dòng sông vẫn êm đềm còn in bóng thuyền xưa Bóng thuyền vô tình lờ lững xuôi dòng. Đò đi khách se lòng, càng xa vắng càng mong Khách còn qua đò còn nhớ bóng mơ.

(Nguyễn Thiện Tơ, Qua bến năm xưa, 1949)

Đường về man mác sầu tình thương bao la

Xa bóng quê làng xưa đâu bóng ai ven sông

Thoáng bên rèm xưa mắt hoen lệ sầu thương.

Đành nghẹn trong tiếng cười cầm tay chia ly

(Nhật Bằng & Đan Thọ, Bóng quê xưa)

Mơ màng nghe tiếng chuông chiều

(Hoàng Trọng, Dừng bước giang hồ)

A ha ha! Suối in hình chiếc xe tàng

Chiếc xe lắc lư ru hồn nghệ sĩ tới nơi xa ngàn.

Xe lăn êm êm dưới ánh trăng vàng

Ca lên cho tan nỗi niềm cay đắng.

Vui ca lên đi trong chiếc xe già

Sau khi men say lắng mấy tơ đàn

Hồn ta vụt lướt lên trời xanh lam.

(Trọng Khương, Bánh xe lãng tử)

Có ai biết chăng chuyện tình cờ  Có ai đoán đâu nào mà ngờ  Vào một đêm trăng sáng  Hồn nhạc thơ lai láng

Thiết tha êm đềm mơ hồ.  Áng mây cuốn tâm hồn dịu dàng  Thiết tha với cung đàn nhịp nhàng  Dìu hồn ta đi tới

Miền thần tiên thanh thú  Sắc hương huy hoàng nên thơ.  Hào quang bốn phương huy hoàng  Bầy tiên nữ đang khoe mình với cung đàn.

Nắm tay múa theo điệu nhịp nhàng  Nhắp say chén men rượu nồng nàn  Bầu trời trong thanh mát  Ngàn người vang câu hát

Dưới hoa muôn màu huy hoàng.  Có ai biết chăng chuyện tình cờ  Có ai đoán đâu nào mà ngờ  Chuyện thần tiên giây phút  Chìm dần trong mây khói

Người ra đi giong ruổi trên bước đường lãng du nếu đôi khi lỡ quên lời hẹn ước, chắc sẽ có người bạn lòng nhắc nhở hãy trở về bên người thân chung sức xây dựng quê hương:

Hỡi người xa núi sông Chưa về tắm nắng mai hồng Xa kiếp sống bềnh bồng. Thời gian êm êm lướt nhanh Ngày xanh cho anh mấy lần Vì bao gian lao chớ nài Hẹn nhau đi tới ngày mai.

Hỡi người tôi mến yêu Say đời nắng sớm mưa chiều Yêu nước non trời mây.

Dừng lại đây cho ta còn thấy Màu khăn tay đưa nhau ngày ấy Người ra đi hẹn với tang bồng Một sớm nắng mai hương nồng Về chung say đắp non sông…

(Lâm Tuyền & Nguyễn Văn Đông, Nhắn người viễn xứ)

Người nghệ sĩ lãng mạn còn mơ ước sự thoát ly cuộc đời trần gian, muốn thoát tục để đi tìm thế giới mộng tưởng. Cũng như chủ nghĩa lãng mạn ở phương Tây, các nghệ sĩ Việt Nam cũng mê đắm thế giới thần tiên, thế giới mơ ước thường rất đậm nét trong văn chương phương Đông: giấc mộng Nam Kha – giấc mộng hoàng lương trong thế giới của Trang Tử. Một bài hát ru hồn về thế giới êm đẹp đó với nhịp điệu luân vũ dịu dàng:

Nhịp bước thướt tha tà áo mơ màng.

Vì trăng khuất sau đám mây còn đâu.

Thế giới cõi tiên cũng đầy quyến rũ làm nhiều nhạc sĩ đắm say:

Lướt mình theo với bao cung đàn

Chiếu nhẹ muôn sắc chốn thần tiên

Đắm mình say trong giấc mơ vàng…

(Trần Nhật Bằng, Nàng tiên trắng)

Lá đào rơi rắc lối thiên thai  Suối tiễn oanh đưa những ngậm ngùi  Nửa năm tiên cảnh một bước trần ai  Ước cũ duyên thừa có thế thôi.  Ðá mòn rêu nhạt nước chảy huê trôi  Cái hạc bay lên vút tận trời  Trời đất từ nay xa cách mãi  Cửa động đầu non đường lối cũ  Nghìn năm thơ thẩn bóng trăng chơi.

(Võ Đức Thu, thơ Tản Đà, Tống biệt)

Thế giới gần gũi nhất là thế giới trên cung trăng, vốn hấp dẫn cả trẻ em lẫn người lớn. Cung trăng cho người nghệ sĩ một thế giới tưởng tượng, ở đó cảnh vật cũng như chị Hằng bao giờ cũng tuyệt đẹp:

Tươi sáng kia sao vàng lấp lánh

Chiếu ánh vàng giữa bầu trời xanh.

(Minh Ký, lời Mộng Lan, Chị Hằng, 1953)

Còn đây là câu chuyện tình Trung Hoa đã gợi bao cảm hứng cho nhạc sĩ. Bài hát Gấm vàng là một trong những bài hát của vở kịch Khói Lửa Cảo Kinh. Hình như chỉ có bản nhạc được phổ biến, còn vở kịch cũng chưa bao giờ lên sân khấu. Vở kịch này nguyên thủy là một vở kịch thơ, tác giả là Vũ Hân. Đó là câu chuyện U Vương – Bao Tự. U Vương, vua nhà Chu, say đắm Bao Tự; mà Bao Tự lúc nào cũng buồn, không bao giờ cười. Một hôm, thấy Bao Tự có vẻ vui khi nghe tiếng xé lụa, nhà vua ra lệnh tập trung các thứ vải quý như gấm, lụa để các cung nữ vừa múa hát vừa xé gấm xé lụa… nhưng người đẹp Bao Tự vẫn không cười. Bài hát Gấm vàng thuộc đoạn này trong vở kịch. Giai nhân trong câu hát chính là Bao Tự vậy:

Tóc quên cài nàng say sưa múa hát

Gấm ái, gấm ân, gấm của sông Ngân

Tung bướm lên khơi  Cánh vàng lấp lánh chập chờn rơi.  Rơi trên mình cô áo xanh áo đỏ  Uốn lả lơi nhịp nhàng

Bướm đậu trên ngàn  Trên ngàn tơ liễu biếc

Mỹ nhân đưa mắt ngắm  Bướm thẹn đôi cánh rung rinh. (Dương Minh Ninh, lời Vũ Hân, Gấm vàng)

Bên cạnh thế giới cõi tiên đó, các nhạc sĩ còn khai thác những hình tượng nghệ thuật từ trong truyện kể dân gian và trong truyền thuyết. Thật vậy chủ đề mộng mơ trong dòng nhạc lãng mạn trữ tình thật phong phú có thể làm thăng hoa tâm hồn con người qua những cung đàn muôn điệu.

Dòng ca khúc lãng mạn trữ tình từ khi mới hình thành đã có vị trí xứng đáng do giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ của nó, đã tác động và khơi nguồn sáng tác cho nhiều lớp nhạc sĩ kế tiếp chọn lựa khuynh hướng này. Mặc dù trong hoàn cảnh chiến tranh, bên cạnh nhiều khuynh hướng âm nhạc khác ra đời, âm nhạc lãng mạn trữ tình vẫn không bị đánh mất giá trị và vai trò của nó. Âm nhạc lãng mạn vẫn là chỗ dựa tinh thần cho nhiều tâm hồn lớp thanh niên lớn lên giữa hoàn cảnh lịch sử có nhiều biến chuyển. Nó còn có đời sống lâu dài và trở thành một phần di sản nghệ thuật quý báu của nền tân nhạc Việt Nam.

(1) Tiếng hát những ngày chưa chiến tranh, in trong tập Nhạc tiền chiến, Kẻ Sĩ xuất bản, Sài Gòn, 1970, tr.7.

(2) Theo các tác giả cuốn Âm nhạc mới Việt Nam – tiến trình và thành tựu, bài hát đầu tiên của tân nhạc là bài Cùng nhau đi hồng binh của Đinh Nhu xuất hiện vào năm 1930. Cần phải xác định tiêu chí khi khẳng định bài hát đầu tiên, đó là bài hát phải được phổ biến rộng rãi, ít nhất bắt đần từ một cộng đồng nào đó hoặc được công bố bằng văn bản. Bài của Đinh Nhu chỉ được một số bạn tù truyền khẩu, sau này được ký âm mới phổ biến. Nhạc sĩ Lê Thương cho biết từ năm 1933-1934, hai nghệ sĩ Tư Chơi (Huỳnh Hữu Trung) và Năm Châu (Nguyễn Thành Châu) đã đề xướng phong trào ‘bài hát ta điệu Tây”. Tiếp đó năm 1938 nhạc sĩ Nguyễn Văn Tuyên ra Bắc hô hào phát triển tân nhạc rồi sau đó báo Ngày Nay đăng bài hát Kiếp hoa của ông. Đó là hai thời điểm cần lưu ý. Song trước đó một số bài hát được trình diễn từ năm 1935 thì cũng phải được nhắc đến. Trong khi đó theo nhạc sĩ Tô Vũ, một tu sĩ Công giáo đã viết thánh ca bằng tiếng Việt đầu tiên từ năm 1911. Vị tu sĩ đó là linh mục Phaolô Đoàn Quang Đạt (1877-1956), người sáng tác thánh ca theo ký âm pháp Tây phương, trong đó có bài Nửa đêm mừng Chúa ra đời. Đây có thể là thời điểm hình thành nền tân nhạc VN.

(3) Hương quê – mười ca khúc của cố nhạc sĩ Hoàng Quý, Sài Gòn, 1974, tr. 5.

(4) Nhạc tiền chiến, Đổ Kim Bảng tuyển chọn, Kẻ Sĩ xuất bản, Sài Gòn, 1970, tr.8.

(5) Nhạc tiền chiến, Đổ Kim Bảng tuyển chọn, Kẻ Sĩ xuất bản, Sài Gòn, 1970, tr.70.